Đầu tư hiệu quả cho khoa học công nghệ
(Cập nhật: 6/29/2014 9:52:39 AM)
Nhà nước bảo đảm chi cho khoa học và công nghệ (KHCN) từ 2% trở lên trong tổng chi ngân sách nhà nước hàng năm - là nội dung quan trọng được ghi nhận trong Luật KHCN 2013. Không ít chuyên gia cho rằng, xét về giá trị tuyệt đối thì tổng kinh phí đầu tư cho KHCN vẫn còn khiêm tốn, do đó nếu không huy động nguồn lực từ phía xã hội, doanh nghiệp và phân bổ hợp lý nguồn kinh phí hiện có thì mục tiêu phát triển KHCN khó có thể đạt được.
Đa dạng hóa nguồn vốn đầu tư
Chi 2% ngân sách nhà nước cho hoạt động KHCN đã thể hiện sự quan
tâm rất lớn của Nhà nước tới lĩnh vực này. Mặc dù chi ngân sách nhà nước đã ưu
tiên nhiều hơn cho hoạt động KHCN nhưng so với nhiều nước trên thế giới và
trong khu vực thì nguồn lực đầu tư cho KHCN ở nước ta vẫn còn khiêm tốn. Tổng đầu
tư cho KHCN bình quân đầu người của Việt Nam thấp hơn nhiều lần so với các nước
trên thế giới. Bộ trưởng Bộ KH - CN Nguyễn Quân cho biết, chi dành cho KH-CN hiện
chiếm 2% ngân sách nhà nước, tương đương với mức trung bình các nước trên thế
giới, nhưng do GDP còn thấp nên nguồn tài chính cho KH-CN ở nước ta năm 2012 chỉ
là 700 triệu USD trong khi chỉ riêng Tập đoàn Samsung của Hàn Quốc đã chi hơn 1
tỷ USD cho công nghệ.
Mới đây, tại phiên họp toàn thể của Ủy ban KH, CN và MT của
Quốc hội, Bộ KH - CN cho biết, ngân sách chi cho hoạt động KHCN hàng năm chưa tới
2% tổng chi ngân sách nhà nước. Trong đó, nếu như năm 2006 tổng chi cho hoạt động
này chiếm 1,85% ngân sách (5.429 tỷ đồng) thì đến năm 2014 chỉ còn 1,36% (tức
13.666 tỷ đồng).
Nhiều chuyên gia cho rằng, để giải quyết vấn đề tài chính
cho KHCN, tăng chi ngân sách không phải là giải pháp duy nhất bởi sẽ khó đạt được
mục tiêu giảm bội chi, bảo đảm an ninh tài khóa trong trung và dài hạn nếu chỉ
lệ thuộc vào nguồn này. Điều đó đòi hỏi phải đa dạng hóa nguồn tài chính, thu
hút đầu tư từ phía doanh nghiệp, tổ chức quốc tế và toàn xã hội. Tuy nhiên, hạn
chế lớn nhất về nguồn lực tài chính chi cho KHCN ở nước ta chính là sự khác biệt
về cơ cấu đầu tư giữa khu vực công và tư. Nếu tính tổng mức đầu tư cho hoạt động
KHCN ở Việt Nam thì đầu tư của ngân sách chiếm khoảng 65-70%, trong khi đầu tư
của khối doanh nghiệp chỉ bằng 50% đầu tư từ ngân sách nhà nước. Thực tế đó
đang đặt ra câu hỏi, đến năm 2020 nước ta có thể thực hiện được mục tiêu đầu tư
cho KHCN chiếm 2% GDP quốc gia, trong đó 3/4 là đầu tư từ hệ thống doanh nghiệp
hay không?
Rõ ràng, nếu chỉ dựa vào nguồn lực từ ngân sách như giai
đoạn vừa qua thì rất khó có thể tạo ra được đột phá, đưa KHCN trở thành động lực
quan trọng phát triển đất nước. Điều đáng nói là mặc dù đã có không ít chính
sách thúc đẩy sự phát triển KHCN như hình thành Quỹ Phát triển KHCN, với cơ chế
huy động kinh phí từ xã hội, doanh nghiệp cũng như ràng buộc và khuyến khích
các doanh nghiệp đổi mới công nghệ, đa dạng hóa nguồn kinh phí cho hoạt động
này, thế nhưng nguồn vốn đầu tư ngoài ngân sách vẫn còn eo hẹp. Bởi lẽ, theo Luật
KHCN 2013, chỉ có doanh nghiệp nhà nước mới phải trích lập quỹ phát triển KHCN
chứ không bắt buộc mọi doanh nghiệp phải sử dụng 10% lợi nhuận trước thuế để đầu
tư. Hơn nữa, đây là lĩnh vực có độ rủi ro cao nhưng việc bảo hộ quyền sở hữu
trí tuệ còn nhiều hạn chế, các doanh nghiệp hiện nay chủ yếu có quy mô sản xuất
nhỏ với doanh thu chỉ vài tỷ đồng/năm nên ít mạo hiểm và chú trọng đầu tư cho
KHCN.
Xã hội hóa đầu tư cho KHCN là chủ trương đúng đắn và cần thiết
trong giai đoạn hiện nay, song làm thế nào để mục tiêu ấy đạt hiệu quả vẫn là
băn khoăn của không ít người. Có chuyên gia cho rằng, nếu như mục tiêu chiến lược
đề ra tính kỹ tới nguồn lực phát triển thì mục tiêu đa dạng hóa nguồn vốn đầu
tư cho KHCN sẽ dễ dàng đạt được. Đơn cử như Hàn Quốc đặt ra kế hoạch từ 2008 -
2012, đầu tư cho KHCN đạt 5% GDP. Mục tiêu này đã đạt được khi nguồn vốn thu
hút từ các doanh nghiệp ngoài nhà nước lên tới 40 tỷ USD.
Thế nhưng, có lẽ đúng như nguyên Thứ trưởng Bộ KH - CN
Nghiêm Vũ Khải từng nhận xét, nếu xã hội không có nhu cầu đối với hoạt động
KHCN thì xã hội hóa đầu tư cho hoạt động này sẽ không có định hướng, không có động
lực. Điều đó đòi hỏi các nhà quản lý khi đổi mới thể chế và mô hình phát triển
cần dựa trên nhu cầu ứng dụng KH-CN, tạo động lực đổi mới sáng tạo và cạnh
tranh cho doanh nghiệp. Có như vậy, sự quan tâm của xã hội, doanh nghiệp đối với
KH-CN mới lớn dần lên, từ đó khơi dậy nguồn lực đầu tư cho hoạt động này.
Mô hình Khu công nghệ cao
Hòa Lạc
Đầu tư có trọng điểm
Bởi lẽ, kinh phí cho hoạt động KHCN thường được phân bổ đều
cho các tỉnh, thành phố và các bộ, ngành dựa trên số kinh phí giao năm trước mà
không dựa vào những căn cứ, tiêu chí cụ thể, rõ ràng. Tổng kinh phí đầu tư phát
triển từ ngân sách cho KHCN lại cào
bằng 50-50 giữa tổ chức KHCN
Trung ương và địa phương. Ts Hồ Ngọc Luật, Vụ trưởng, Trưởng Ban KH-CN địa
phương, Bộ KH-CN cho biết, giai đoạn 2006-2014, suất chi đầu tư phát triển ở địa
phương gấp 2,66 lần suất chi cho các bộ, ngành Trung ương. Điều này dẫn tới một
thực tế là tiềm lực KHCN ở nhiều địa phương còn yếu, thiếu đội ngũ cán bộ khoa
học có trình độ cao nhưng vẫn được giao kinh phí khá lớn dẫn đến việc sử dụng
không hết hoặc đầu tư cho các hạng mục công trình khác. Trong khi đó, các bộ,
ngành có tiềm lực KHCN mạnh, đội ngũ cán bộ khoa học trình độ cao rất đông đảo
thì kinh phí giao lại quá ít.
Không ít chuyên gia cho rằng, nguyên nhân khiến cho việc đầu
tư ngân sách còn dàn trải, thiếu tập trung và thiếu sự gắn kết là do chưa có cơ
chế sàng lọc nhiệm vụ nghiên cứu một cách hữu hiệu. Việc giao dự toán kinh phí
các đề tài, dự án còn mang tính bình quân và chủ yếu được phân bổ theo đề xuất
từ dưới lên, nhiều trường hợp chỉ để giải quyết thu nhập cho cán bộ nghiên cứu,
chưa gắn với các định hướng phát triển KHCN trung và dài hạn cũng như tầm quan
trọng của các dự án, đề tài nghiên cứu. Chính sự phối hợp thiếu hiệu quả giữa bộ,
ngành, địa phương trong việc xác định nhiệm vụ đã dẫn tới có những nhiệm vụ nội
dung giống nhau nhưng không được kết hợp để thực hiện, gây lãng phí nguồn lực lớn.
Bên cạnh đó, kinh phí của Nhà nước đầu tư cho KHCN gồm hai
nguồn là đầu tư phát triển và đầu tư sự nghiệp được giao cho hai bộ khác nhau.
Bộ KH - ĐT tổ chức xây dựng kế hoạch, phân bố kinh phí về đầu tư phát triển
KHCN còn đầu tư sự nghiệp KHCN được giao cho Bộ KH - CN. Tại địa phương, kinh
phí đầu tư phát triển KHCN được giao cho đơn vị phụ trách về xây dựng cơ bản,
quản trị thiết bị còn kinh phí sự nghiệp KHCN được giao cho đơn vị khác. Điều
đó cho thấy, cùng nguồn kinh phí đầu tư, cùng mục tiêu đầu tư nhưng lại giao
cho hai cơ quan quản lý, điều hành. Hậu quả dẫn tới là đầu tư dàn trải, chồng
chéo, thiếu tính hệ thống, thiếu tập trung, thống nhất. Hơn nữa, cơ chế giám
sát sử dụng kinh phí đối với các nhiệm vụ KHCN còn rất lạc hậu, chậm được đổi mới.
Khẳng định xu hướng
rải đều ngân sách như hiện nay không phù hợp, Bộ trưởng Nguyễn Quân cho biết, sắp
tới bộ sẽ tập trung nguồn lực vào nơi làm việc hiệu quả, không phân biệt các
đơn vị thuộc nhà nước hay bên ngoài. Theo đó, sẽ tiến tới đổi mới cơ chế tài
chính, ưu tiên các đề tài có tính ứng dụng cao, giảm đầu tư cắt khúc. Bởi, bấy
lâu nay các nhà quản lý, nhà khoa học vẫn quan niệm lượng hơn chất nên nhiều
năm qua, hầu như chỉ chú trọng quản lý đầu vào, buông lỏng đầu ra. Kết quả là sản
phẩm các chương trình đầu tư trọng điểm cấp nhà nước không theo chuỗi thống nhất,
ở dạng dàn trải, tức là ai có nhu cầu thì Nhà nước hỗ trợ nhưng không ghép lại
với nhau để tạo thành sản phẩm chủ lực hay chuỗi giá trị.
Ðặc
biệt, sẽ chuyển mạnh sang việc cấp và quản lý kinh phí theo cơ chế quỹ phát
triển KHCN, đấu thầu, đặt hàng và khoán chi thực chất đến sản phẩm cuối cùng;
bảo đảm chi đúng mục đích và hiệu quả. Quan trọng là nâng cao tính công khai,
minh bạch, dân chủ trong quản lý tài chính, tăng cường kiểm tra, giám sát đối
với kết quả nghiên cứu KHCN, tiến tới xây dựng hệ thống chỉ tiêu đánh giá mức
độ hoàn thành và chất lượng thực hiện nhiệm vụ được giao của các đơn vị KHCN
gắn với việc sử dụng kinh phí ngân sách. Việc hoàn thiện chế độ thông tin báo
cáo, công tác tài chính kế toán và trách nhiệm giải trình về kết quả nghiên cứu
khoa học cũng là mục tiêu quan trọng được đặt ra
.
(Đại biểu nhân dân)
Tin tức liên quan
- Phát huy trí tuệ trong hoạt động tư vấn, phản biện, giám định xã hội
- Để phép màu xảy ra!
- Thủ tướng công bố ngày Khoa học và Công nghệ Việt Nam
- Sẽ tháo gỡ nhiều khó khăn để phát triển doanh nghiệp KHCN
- Gắn khoa học với thực tiễn bằng cơ chế đặt hàng
- Vấn đề đánh giá kết quả thực thi công vụ ở Việt Nam hiện nay
- Chính sách chuyển đổi tổ chức khoa học và công nghệ công lập sang mô hình doanh nghiệp
- Tăng cường năng lực các Tổ chức Khoa học & Công nghệ ngoài công lập
- Xác định lương tối thiểu sang thể chế ba bên
- Gợi ý chủ nhiệm đề tài nộp "hoa hồng" hơn một nửa số kinh phí viết chuyên đề khoa học.
- Tiêu điểm
- Tin đọc nhiều
- Thăm dò ý kiến
- Bạn biết đến DOMI qua hình thức nào dưới đây:
- Các trang tìm kiếm trên internet
- Được người khác giới thiệu
- Hoạt động đào tạo, tư vấn, hội thảo
- Thông tin trên Brochure, namme card
- Từ nguồn thông tin khác
- Xem kết quả